-YARALININ İLK DEĞERLENDİRME AŞAMALARI-

Yaralıya sözlü uyaran ya da hafifçe omzuna dokunarak “iyi misiniz?” diye sorularak bilinç durumu değerlendirmesi yapılır. 

Bebeklerde ise ayağa hafifçe dokunarak bilinç değerlendirmesi yapılır.

Kazazedenin bilincinin açık olması ve zorlanmadan konuşabilmesi soluk yolunun açık olduğunun göstergesidir.

Bilinç seviyeleri:

1.Derece bilinç kaybı: Sözlü ve gürültülü uyarılara cevap verir.

2.Derece bilinç kaybı: Ağrılı uyarılara cevap verir.

3.Derece bilinç kaybı: Tüm uyarılara kapalıdır ve cevap veremez.

İlk Yardımın ABC’si Nedir? 

Bilinç kontrol edilmeli, bilinç kapalı ise aşağıdakiler hızla değerlendirilmelidir: 

A. Hava yolu açıklığının değerlendirilmesi (Dilin veya yabancı bir cismin nefes yolunu tıkayıp tıkamadığı) 

B. Solunumun değerlendirilmesi (Bak-Dinle-Hisset yöntemi ile solunum saptanmazsa derhal suni solunuma geçilir.) 

C. Dolaşımın değerlendirilmesi (Kalp atımı alınamıyorsa derhal kalp masajına başlanır.) 

Yeniden canlandırma basamakları: 

1- Hava yolu açıklığının sağlanması 

2- Suni solunum uygulaması 

3- Dolaşımın değerlendirilmesi

4- Kalp masajı uygulaması

İlk Yardımın A'sı Hava Yolu Açıklığının Değerlendirilmesi

Normal yetişkin bir insan, ortalama olarak dakikada 12-20 defa nefes alıp verir.

Parmak uçları ve dudaklardan başlayıp yayılan morarma olması solunum durmasına bağlı olarak dokuların oksijensiz kaldığını gösteren bir belirtidir.

Özellikle bilinç kaybı olanlarda dil geri kaçarak solunum yolunu tıkayabilir ya da kusmuk veya yabancı cisimlerle solunum yolu tıkanabilir. Havanın akciğerlere ulaşabilmesi için hava yolunu açmak gerekir.

Hava yolu açıklığı sağlanırken ilk olarak yaralı baş, boyun, gövde ekseni düz olacak şekilde sırt üstü yatırılmalıdır.

Bilinç kaybı belirlenmiş ise ağız içi önce göz ile kontrol edilmeli, eğer yabancı bir cisim varsa işaret parmağı bir çengel gibi kullanılarak cisim çıkartılmaya çalışılmalıdır.

Eğer dil geriye kaçmışsa dili çekip çıkarmak ve hava yolunu açmak lazımdır.

İlk Yardımın B'si Solunumun Değerlendirilmesi

Daha sonra bir el yaralının alnına konarak ve diğer elin 2 veya 3 parmağı ile çene tutularak baş geriye doğru itilip Baş-Çene pozisyonu verilir. Bu işlemler sırasında sert hareketlerden kaçınılmalıdır. 

Solunum değerlendirmesi yapacak ilk yardımcı, başını yaralının göğsüne bakacak şekilde yan çevirerek yüzünü yaralının ağzına yaklaştırarak; Bak-Dinle-Hisset yöntemi ile solunum yapıp yapmadığını 10 saniye süre ile değerlendirir. 

Solunum hareketini gözler. (Göğüs kafesinin hareket edip etmediğini) (BAK) 

Solunum sesini dinler. (DİNLE) 

Yanağında yaralının nefesini hissetmeye çalışır. (HİSSET) 

Yaralının ağzına ayna tutulup buharlaşma olup olmadığına bakılması diğer bir BAK yöntemidir. 

Solunum yoksa derhal suni solunuma başlanır.

Suni solunuma hasta kendi kendine soluyuncaya kadar devam edilir.

*******

Yetişkinlerde Suni Solunum Uygulaması:

Üç tip suni solunum vardır; Ağızdan ağza, Holger-Nielsen ve Silvester yöntemi.

Ağızdan ağza en çok tercih edilen suni solunum yöntemidir. 

Holger-Nielsen ve Sılvester metodu ile suni solunum sadece Ağız-Burun çevresinde kanaması olanlarda tercih edilir.

----------

Ağızdan Ağza Suni Solunum:

Başı alından tutan elin baş ve işaret parmakları ile hastanın burun deliklerini kapatır.

İlk yardımcı derin bir nefes alır ve ağzını hastanın açık olan ağzına direkt dayayarak nefesini hastaya verir.

Sonra ağzını çekip hastanın nefes vermesine fırsat tanır.

Yaralı kendi kendine soluk alıncaya kadar suni solunuma devam edilir.

----------

Holger-Nielsen (Sırttan Bastırma) Metodu: 

Holger-Nielsen ile suni solunumda yüzüstü yatırılan kazazedenin baş tarafına geçilir ve sırttan bastırmakla kazazedenin nefes vermesi, dirseklerinden kaldırmakla nefes alması sağlanır.

Sadece ağız-burun çevresinde kanaması olanlara uygulanır.

----------

Silvester (Göğüsten Bastırma) Metodu:

Bu metodda hasta sırtüstü yatırılır.

İlk yardımcı yaralının baş tarafına geçer, yaralının ellerini göğsüne doğru kapatarak bırakmadan bastırır, bu şekilde yaralı nefes vermiş olur sonra ellerinden tutup her iki yana ve yukarıya doğru açar, bu şekilde yaralı nefes almış olur.

Sadece ağız-burun çevresinde kanaması olanlara uygulanır.

----------

Bebeklerde Suni Solunum Uygulaması:

Bebeklere suni solunum ağzına ve burnunu birlikte sık aralıklarla az hava verilerek yapılır.

İlk yardımın C'si Dolaşımın Değerlendirilmesi

Kalp atımlarının atardamar duvarına yaptığı basıncın, damar duvarında parmak uçlarıyla hissedilmesine nabız denir. 

Uyarı: 

Nabız atışı karından alınamaz. 

Dinlenme halindeki yetişkin bir insanda normal nabız (Kalbin dakikada atım sayısı) 60 – 100 arasındadır.

Bebeklerde ise 100 – 120 arasıdır. 

Kalp masajı durmuş olan dolaşım ve solunum sistemini yeniden çalışır hale getirmek için uygulanan sistemdir. 

Eğer kalp durmuşsa (ilk 3-5 dakika içinde); kalp masajı yapılarak hayati öneme sahip organların kan dolayısıyla oksijen gitmesini sağlanır. 

Kalp masajı yapılabilmesi için dolaşımın durması ve kalp atımlarının alınamaması şarttır.

Kalbi çalışana kalp masajı yapılmaz. 

Göz bebeklerinin büyümesi ve reflekslerin kaybolması kalp durmasının belirtilerindendir. 

-----

Yetişkinlerde Kalp Masajı Uygulaması:

Bir elin topuğu göğüsün merkezine yerleştirilir. 

Diğer elin bu elin üzerine yerleştirilir. 

Her iki elin parmaklarını birbirine geçirilir. 

Parmakları göğüs kafesi ile temas ettirmeden, dirsekleri bükmeden, göğüs kemiği üzerine vücuda dik olacak şekilde tutulur. 

Kollar dik bir şekilde göğüs kemiği 5 cm aşağı inecek şekilde ritmik olarak baskı uygulanır.

(Yandan bakıldığında göğüs kemiğinin 1/3 lük kısmı içeri çökecek şekilde)

Bir dakikada 100 bası uygulanacak şekilde kalp kendi kendine atıncaya kadar kalp masajına devam edilir.

Uyarı:

Kalp masajı yapılırken parmakların göğüs kafesi ile temas ettirilmesi yanlıştır.

Çocuklarda ve yetişkinlerde bası derinliği 4-5 cm olup bebeklerde ise bu derinlik 1-1,5 cm dir.

0-1 yaş arası bebek, 1-8 yaş arası çocuk ve 8 yaş üstü yetişkin olarak değerlendirilir.

*******

Bebeklerde Kalp Masajı Uygulaması:

Bebeklerde (0-12 ay) ise bir elin orta ve yüzük parmağı ile göğüs kemiği 4 cm aşağıya inecek şekilde basınç uygulaması yapılır.

Gerek yetişkinlerde gerekse bebeklerde bir dakikada uygulanacak bası sayısı 100 dür.

 Temel Yaşam Desteği Nedir?

Hayat kurtarmak amacı ile hava yolu açıklığı sağlandıktan sonra, solunumu ve/veya kalbi durmuş kişiye yapay solunum ile akciğerlerine oksijen gitmesini, dış kalp masajı ile de kalpten kan pompalanmasını sağlamak üzere yapılan ilaçsız müdahalelerdir.

*****

Temel Yaşam Desteği Uygulaması:

Kalp masajı ile suni solunumu birlikte uygularken yalnızca bir ilk yardımcı varsa 30 kalp masajı ve sonra 2 suni solunum yapılır.

----------

İki ilk yardımcı varsa 15 kalp masajı ve 1 suni solunum yapılır.

----------

Suda boğulma vakalarında veya kalbi ve solunumu durmuş olan 1 ile 8 yaş arasındaki bir çocuğa temel yaşam desteği uygulaması; 2 suni solunum, 30 kalp masajı, , 5 TUR şeklindedir.

-BESLENME SIRASINDA SOLUK YOLUNUN TIKANMASI DURUMU-

*****

 -TAM TIKANMA-

• Nefes alamaz.

• Acı çeker, ellerini boynuna götürür.

• Konuşamaz.

• Rengi morarmıştır.

• Öksüremez.

*****

İlk Yardım Uygulaması:

Hastanın yanında veya arkasında durulur.

Bir elle göğsü desteklenerek öne eğilmesi sağlanır.

Diğer elin topuğu ile 5 kez sırtına(Kürek kemikleri arasına) süpürür tarzda vurulur.

Tıkanıklığın açılıp açılmadığına bakılır, açıldıysa işlem durdurulur.

Tıkanıklık açılmadıysa Heimlich manevrası uygulanır.

-----

Heimlich Manevrası:

Kazazedenin arkasına geçip sarılarak gövdesi kavranır.

Bir elin baş parmağı midenin üst kısmına, göğüs kemiği altına gelecek şekilde yumruk yaparak konur ve diğer ile kavranır.

Kuvvetle arka ve yukarı doğru 5 kez bastırılır.

Tıkanıklığın açılıp açılmadığına bakılır, açıldıysa işlem durdurulur.

Açılmadıysa tekrar başa dönülüp sırasıyla sağlık ekipleri gelinceye kadar aynı işlemler tekrarlanır.

*****

-KISMİ TIKANMA-

• Öksürür.
• Nefes alabilir.
• Konuşabilir.

Öksürmesi Engellenmez, Öksürmeye Teşvik Edilir.

Bu durumda hastaya dokunulmaz, arkasında durulur, öksürmeye teşvik edilir, öncelikle bulunduğu pozisyonda bırakılır.
Solunum ve öksürük zayıflıyorsa ya da kaybolursa ve morarma saptanırsa derhal girişimde bulunulmalıdır.
Belirgin bir yabancı cisim, yerinden çıkmış veya gevşemiş takma dişleri varsa bunlar yerinden çıkarılır.
Eğer yabancı cisim görülemiyorsa ve hastanın durumu kötüye gidiyorsa tam tıkanmada anlatılan uygulamalara başlanır.

-BEBEKLERDE TAM TIKANMA-

Bebek ilk yardımcının bir kolu üzerine ters olarak yatırılır,
Başparmak ve diğer parmakların yardımıyla bebeğin çenesi kavranarak boynundan tutulur ve yüzüstü pozisyonda öne doğru eğilir,
Baş gergin ve gövdesinden aşağıda bir pozisyonda tutulur,
5 kez el bileğinin iç kısmı ile bebeğin sırtına kürek kemiklerinin arasına hafifçe vurulur,

Diğer kolun üzerine başı elle kavranarak sırtüstü çevrilir,
Yabancı cismin çıkıp çıkmadığına bakılır,
Çıkmadıysa başı gövdesinden aşağıda olacak sırtüstü şekilde tutulur,
5 kez iki parmakla göğüs kemiğinin alt kısmından karnın üs kısmına baskı uygulanır,

Yabancı cisim çıkana kadar devam edilir,